NAWIGATOR
Repozytorium narzędzi do diagnozy, planowania i ewaluacji projektów społecznych
Diagnoza społeczna
Diagnoza społeczna to proces refleksji nad różnymi aspektami życia społecznego w celu zrozumienia oraz identyfikacji problemów i związanych z nimi potrzeb i wyzwań w danej społeczności lub grupie ludzi. Tak rozumiana diagnoza stanowi punkt wyjścia dla projektowania programów i projektów społecznych. Dobre zrozumienie problemu na który ma odpowiadać projekt pozwala na:
- określenie obszarów wymagających interwencji;
- zdefiniowanie celów, które mogą i powinny być osiągnięte w ramach projektu, aby rozwiązać przyczyny problemu;
- zaplanowanie adekwatnych działań uwzględniających realne potrzeby i oczekiwania jego odbiorców oraz uzasadnionych w oczach różnych interesariuszy (sponsorów, opinii publicznej, zespołu realizującego projekt, odbiorców)
- wybór grupy osób na których powinny koncentrować się działania projektowe;
- ocenę i monitorowanie efektów projektu dzięki opisaniu stanu przed jego realizacją.
Jesteśmy zdania, że do przeprowadzenia diagnozy nie jest konieczne zaangażowanie specjalistów od badań społecznych. Refleksja może być zasilana wiedzą pochodzącą z różnego typu badań, ale może też opierać się na dotychczasowych doświadczeniach z prowadzenia projektów. Niezbędna jest natomiast otwartość na dowody, również takie, które przeczą naszym pierwotnym intuicjom i poglądom. Diagnoza nie powinna być uzasadnieniem dla wcześniej wymyślonych działań, a wstępem do ich zaprojektowania.
W tej części repozytorium znajdziesz inspiracje i materiały, które ułatwią Ci samodzielne przeprowadzenie diagnozy społecznej:
- webinarium o planowaniu i realizacji diagnozy poprowadzone przez specjalistów ze Stoczni;
- linki do publikacji zawierającej praktyczne porady w jaki sposób planować i realizować diagnozę;
- źródła danych i analiz oraz narzędzia do wykorzystania w Twojej diagnozie.
Webinarium - Wprowadzenie do diagnozy, czyli skąd mam wiedzieć co robić dalej
Webinarium stanowi wprowadzenie do planowania i realizacji diagnozy społecznej. Przedstawiamy w nim:
- jak rozumiemy diagnozę i dlaczego warto ją robić;
- z jakich etapów składa się diagnoza;
- jakie decyzje organizacyjne należy podjąć na etapie planowania diagnozy;
- jak zdefiniować problem na który ma odpowiadać projekt społeczny;
- jakie są możliwe źródła wiedzy do wykorzystania w diagnozie i czym się kierować wybierając je.
Przydatne publikacje
Poniżej znajdują się publikacja wspierające organizacje w planowaniu, realizacji i podsumowaniu diagnozy społecznej. W repozytorium znajdziesz linki do bezpośredniego pobrania publikacji.
Przepis na diagnozę, czyli poznaj młodych i środowisko lokalne
Publikacja w której autorki koncentrują się na diagnozie osób młodych i ich potrzeb w środowisku lokalnym. Wypracowany przez nie model diagnozy lokalnej wraz z narzędziami można jednak stosunkowo łatwo zaadaptować do refleksji nad sytuacją innych grup społecznych.
Poradnik zawiera proponowany schemat planowania diagnozy (sposobu organizacji pracy oraz ustalenia jej tematu), analizy zebranych danych (wraz ze scenariuszem spotkania podsumowującego), narzędziownik (na który składają się m.in. gotowe scenariusze wywiadów, kwestionariusze ankiet), oraz rozdział na temat prezentacji wyników diagnozy. Zaletą publikacji jest przystępny język, kreatywne podejście do zbierania informacji i nastawienie na wykorzystanie przez osoby nie będące badaczami społecznymi.
Zrób to sam. Twój wpływ na rozwój
Wydany na świecie przez NESTA (2013), a w Polsce przez Fundację Stocznia (2023) zestaw narzędzi do samodzielnego planowania rozwiązań. Autorzy publikacji prezentują 30 konkretnych, innowacyjnych i łatwych do zastosowania narzędzi i metod pomagających w projektowaniu, planowaniu i zarządzaniu pomysłami, rozwojem oraz procesem.
Wśród nich znajdują się narzędzia wspierające proces definiowania problemu na który ma odpowiadać projekt społeczny (s. 49), jego grupy docelowej (s. 87 i s. 91) oraz pozyskiwania wiedzy przydatnej dla zrozumienia ich potrzeb i praktyk (s. 45 i s. 65).
Zrób to sam. Jak zostać badaczem społeczności lokalnej?
Publikacja to podręcznik stosunkowo łatwych w realizacji metod badawczo-animacyjnych do zastosowania w diagnozowania potrzeb lokalnej społeczności. Metody zostały dobrane i opisane w taki sposób, aby mogły je wykorzystać osoby nie zajmujące się zawodowo badaniami społecznymi.
Diagnozowanie problemów społecznych
Publikacja wydana przez Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych. Jej zaletą jest przedstawienie proponowanych rozwiązań na konkretnych przykładach.
Cenną inspiracją dla osób chcących samodzielnie przeprowadzić diagnozy mogą być w szczególności rozdziały w których opisano źródła informacji i sposoby ich pozyskiwania (s. 16-20) oraz przykłady narzędzi przydatnych w diagnozowaniu
problemów społecznych (s.21-45).
Źródła danych zastanych
Poniżej znajduje się lista źródeł wiedzy do zastosowania w prowadzeniu diagnozy społecznej. Są to zarówno miejsca w których znajdziecie surowe dane do dalszego przetworzenia jak i gotowe opracowania na określone tematy.
Portal Otwarte Dane
Rządowy serwis zawierający dane, opracowania i raporty zbierane i tworzone głównie przez administracje publiczną. Zaletą serwisu jest zebranie w jednym miejscu danych i raportów publikowanych przez różne podmioty publiczne (np. poszczególne ministerstwa). Do korzystania ze strony nie jest wymagana rejestracja. Jeśli chcesz uzyskać dostęp do dodatkowych funkcjonalności, w tym tworzenia własnych zestawień danych należy założyć konto w serwisie.
Bank Danych Lokalnych GUS
Zbiór danych o sytuacji społeczno-gospodarczej, demograficznej, społecznej oraz stanie środowiska, na poziomie województw, powiatów oraz gminy, prowadzony i rozwijany przez Główny Urząd Statystyczny. Bank zawiera wyłącznie dane na określony temat, bez opracowań zawierających ich interpretacje i syntezę. Opracowania poszczególnych tematów w oparciu o dane z BDL można znaleźć na stronach poszczególnych oddziałów GUSu.
Portal Eurostatu
Zbiór danych i opracowań statystycznych różnych tematów społecznych, demograficznych i ekonomicznych w poszczególnych krajach Unii Europejskiej, dzięki czemu możliwe jest pokazanie problemów i wyzwań w Polsce na tle sytuacji w innych krajach europejskich.
Komunikaty z badań CBOS
Znajdują się tu bieżące raporty na różne tematy społeczne sporządzane na podstawie wyników badań sondażowych realizowanych przez Centrum Badań Opinii Społecznej. Dostęp do raportów i komunikatów z badań jest bezpłatny na stronie internetowej 30 dni po dacie ich opublikowania. Istnieje możliwość wykupienia pełnych raportów zawierających aneksy z tabelami zróżnicowań społeczno-demograficznych. Zaletą opracowań zgromadzonych przez CBOS, jest powtarzalność realizowanych badań, dzięki czemu istnieje możliwość śledzenia trendów w czasie.
Google Scholar
darmowa wyszukiwarka internetowa amerykańskiej służąca do przeszukiwania bazy danych zawierających publikacje naukowe (artykuły, książki, raporty) z różnych dziedzin.
ResearchGate
Międzynarodowy, bezpłatny serwis społecznościowy, skierowany do naukowców wszystkich dyscyplin. Zawiera wyszukiwarkę opublikowanych przez nich prac naukowych, wykładów, referatów i artykułów. Istnieje możliwość bezpłatnego pobrania zamieszczonych materiałów lub ich lektury on-line.
Portal ngo.pl
Największy polski portal o organizacjach pozarządowych. Zawiera nie tylko informacje o trzecim sektorze (raporty z cyklicznych badań sektora i bazę polskich organizacji pozarządowych), ale również inne materiały, które można wykorzystać przy tworzeniu diagnozy społecznej (np. wywiady z ekspertami z różnych dziedzin i odnośniki do opracowań tematycznych).
Narzędzia autonawigacyjne
Poniżej znajduje się lista kilku publikacji wspierających organizcje w procesie planowania projektu. W repozytorium znajdziesz linki do bezpośredniego pobrania publikacji.
Drzewo problemu
Drzewo problemu (ang. "problem tree") to narzędzie stosowane przy diagnozie społecznej. Pozwala na wizualizację złożonych zależności między różnymi aspektami danego problemu w formie hierarchicznej struktury przypominającej drzewo. Przy użyciu drzewa problemów można przeanalizować skomplikowane problemy, identyfikując ich główne przyczyny i skutki. To narzędzie umożliwia zrozumienie relacji między różnymi aspektami problemu, co będzie pomocne w opracowaniu rozwiązania.
Wykorzystanie narzędzie polega na zastosowaniu następujących po sobie kroków. W pierwszym należy określić główny problem na rzecz rozwiązania, którego chcemy działać realizując projekt społeczny. W kolejnych określamy jego skutki, oraz przyczyny stosując technikę „5 x dlaczego?”, aby dotrzeć do jego pierwotnych przyczyn. Na koniec następuje etap weryfikacji w którym szukamy dowodów na postawione przez nas tezy i ewentualnie je modyfikujemy. Dokładny opis sposobu pracy z tą techniką znajdziesz w naszym webinarium „Wprowadzenie do diagnozy, czyli skąd mam wiedzieć co robić dalej”.
Zapoznaj się z przykładem drzewa problemu:
Drewo problemu dla programu STOP dla chaosu reklamowego w przestrzeni
